Kompresör Nedir? Kompresör alırken nelere dikkat edilmeli?

Kompresör nedir, vidalı ve pistonlu kompresör nedir, kompresörlerin çalışması nasıldır, kompresör seçerken nelere dikkat edilmelidir, kompresörlerin kullanım alanları, kompresör türleri nelerdir? İşte tüm bu soruların  yanıtlarını bu yazımızda yanıtladık.

Hava ve diğer gaz çeşitlerini atmosfer basıncı olan 1013 Milibardan daha büyük oranlarda sıkıştırmak kullanılan, elektrikli motorla çalışan makinelere kompresör denir. Çalışma prensibi temel olarak atmosferden emdiği havayı elektrik motoru ile sıkıştırmasına dayanmaktadır.

Yüksek basınçlı havaya ihtiyaç duyulan her nokta da kullanılması mümkün olan kompresörler, pnömatik sistemlerin çalışmasını sağlayan temel devre elemanlarıdır. Kompresörler belirli bir oranda hava emişi de sağlar. Bu sayede istenilen alanda atmosfer basıncın altına iniş de mümkün olabilir. Vakum işlemi yaparken kompresör pompası mekândaki gaz veya havayı ortamdan dışarı çekmektedir.

Kompresörün Gelişimi; 1650 Yılında ilk kompresör çalışmalarına Otto Von Geuricke önderlik etmiştir. Pompa ve vakum teknolojisinde önemli gelişmeler sağlayan bilim insanını, 1829 Yılına dek çalışmalarını sürdüren William Man tamamlamış ve Kompresör patentini almayı başarmıştır.

Kompresörler, gelişimleri ile insan gücü ile yapılan pek çok işin makineleşmesini sağlayan ürünlerdir.

Kompresörlerin Çalışma Prensipleri

Kompresörlerin genel manada çalışma prensibine detaylı bir şekilde baktığımızda; Makinenin elektrik motorundan aldığı gücü vakum yapmak için kullandığını görüyoruz. Kompresör içine emilen hava, sıkışarak basınç elde etmektedir. Sonrasında havayı tahliye etmek yani püskürtmek için her hangi bir itiş gücüne ihtiyaç duyulmamaktadır.

Kompresörler ekonomik seçilmelidir. Çünkü bir işletme de devamlı olarak ihtiyaç duyulan basınçlı havayı sağlayabilmek için makinelerin devamlı çalışması gerekmektedir. Bu da bir işletme için ekstra enerji maliyeti anlamına gelmektedir. Ekonomik bir kompresör seçmek için işletmenin ihtiyaç duyduğu basınçlı hava üst limitinde %20-30 daha yüksek kapasiteye sahip makineler tercih edilmelidir.

Bu sayede kompresör sürekli olarak devredeki havayı tamamlamak için çalışmayacaktır. Elektrik enerjisinin hava basıncı elde etmek için kullanılması yatırım maliyetini arttıran unsurlardan biridir.

Kompresör Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kompresör seçiminde dikkat edilmesi gerekenler, konusunda iki farklı görüş öne çıkmaktadır. Bu görüşler genel olarak kompresör kapasitesi ve işletme ihtiyacı olan basınçlı hava miktarına ilişkindir. Bir takım kompresörlerde büyük tank ve büyük motor avantaj sağlarken bir takım işletmelerde küçük tank ve küçük motor daha ekonomik olabilir.

Bir otomobil fabrikasında kullanılan kompresör ile küçük bir işletmede kullanılan kompresör aynı güce sahip olduklarında işletmelerden biri zararlı biri bu denklemden karlı çıkacaktır. Bu nedenle az elektrik sarfiyatı nedeni ile küçük kapasiteli kompresörler tercih edilmemelidir.

Kompresör seçimini etkileyen diğer unsurlara baktığımızda;

• Kompresör Tipi
• Temiz basınçlı hava kapasitesi
• Özgül enerji tüketimi
• Hava miktarı
• İşletme basıncı

Öne çıkan önemli Kriterler olarak karşımıza çıkmaktadır. Soğutma sistemlerinde en önemli devre elemanı olan kompresörler aynı zamanda bir torna makinesinde frenleme devre elemanı olarak da kullanılabilir. Bu nedenle ürünün oldukça geniş bir alanda çalıştığını söylememiz yanlış olmayacaktır.

Pozitif ve Dinamik Kompresörler Nedir?

Kompresörler dinamik ve pozitif kompresörler olmak üzere iki sınıfa ayrılırlar. Dinamik kompresörlere turbo kompresörler de denmektedir. Dinamik kompresörlerinin en önemli artısı hava çıkışı olduğu sırada da hava depolaması yapabilmesidir. Hava türbinleri kullanarak yüksek hıza ulaşmasını sağlanan kompresör dönüş motorları, daha sonra çıkış hızı düşürülerek devamlı basınç elde edilir.

Havanın akış yönüne göre kullanılmak için üretilmiş iki farklı dinamik kompresör vardır. Santrifüj ve Eksenel kompresörler, motor gücünde büyük değişikliklere ihtiyaç duymadan debi dönüşümünü sağlamaktadır.

Sanayi tesislerinde büyük oranda pozitif Deplasmanlı kompresörler kullanılır. Belli bir hacim limitinde sıkıştırılması prensibine bağlı çalışmaktadır. Pozitif Deplasmanlı kompresörlere hava, emiş regülatörü ile alınmaktadır. Daha sonra haznenin sahip olduğu hacim küçültülmekte ve istenilen basınç elde edilmektedir.

Dönem mekanizmalı ve Doğrusal mekanizmalı iki farklı kompresör tipi vardır. Doğrusal mekanizmalı kompresörlerde diyafram ve piston tipi pompa kullanılırken, Dönen mekanizmalı pompalarda, Çengel Rotorlu, Sıvı çemberli, Paletli ve Sarmal mekanizmalar kullanılmaktadır.

Tüm kompresör tiplerini şu şekilde sıralayabiliriz;

• Pistonlu kompresörler
• Vidalı kompresörler
• Eksenel kompresörler
• Merkezkaç Kompresörler
• Pozitif kompresörler
• Hidrolik kompresörler
• Buhar ve gaz kompresörleri

Gibi 7 Temel sınıfta kompresörleri çeşitlendirmek mümkündür.

Merkezkaç Kompresörler; Havayı dairesel haznesinde depolar. Havanın daire merkezinde dönme hareketi yaptırılması ile hızlanmaktadır. Fakat bu akış dairenin dış kısmına ilerledikçe yavaşlamaktadır. Bernoulli prensibi hız düştüğünde basıncın artığını işaret etmektedir. Merkezkaç kuvvetli kompresörler, Bernoulli prensibi ile çalışmaktadır.

Merkezkaç kompresör kullanan işletmelerin makineyi dikkatli bir şekilde sabitlemesi gerekmektedir. Aksi taktirde oluşan savrulma kuvveti kompresörün büyük hasar almasına neden olabilir. Merkezkaç kompresörler yağlama yapmayan ürünlerdir. Yağ ve buhar oluşturmaz. Sadece dönme yataklarında olan sürtünme, önemli oranda uygun maliyetlere üretilmesini mümkün kılar.

Eksenel Akımlı Kompresör; Dönme eksenine paralel hareket eden hava, helisel akım oluşturur. Söz konusu dönüş sürekli akımı arttırarak kompresörün hava üretmesini sağlar. Eksenel kompresörler yap-boz ürünlere benzemektedir. Parçalar birbirine eklenerek son halini alır. Dönen kısımların merkezde olmasından dolayı merkez kaç kuvvetinden etkilenmez.

Hidrolik Kompresör; Suyun düşüş kuvvetini kullanarak ek mekanik parçaları kullanmadan hava basıncını oluşturan mekanizmayı çalıştırır. Suyun çevirdiği pervanenin hava akımı oluşturduğunu söylemek daha basit bir ifade olacaktır. Kurulum maliyeti yüksek olsa da verimliliği son derece yüksektir.

Buhar ve Gaz Kompresörleri; Hava çıkışının gerçekleştiği bir ağıza sahip olsa da aynı ağızdan buharda çıkmaktadır. Buhar çıkışı ısıya ihtiyaç duyulan ortamlarda ısıtma için kullanılabilir. Hazneden atılan hava ile karışan buhar ortam ısıtmasını sağlar. Hareketli bir parçası olmayan kompresör de vakum etkisini oluşturan güç buhar ya da diğer gazlardır.

Hidrolik Kompresörler; Hidrolik sistemlerde sabit devre parçalarıdır. Fakat hareketli sistemler olarak da kullanılan tipleri vardır. Hareket etmeyen sistemler sabit bir nokta da monte edilerek kullanılan sistemlerdir. CNC ve Torna tezgahlarında sabit sistemli hidrolik kompresörler kullanılmaktadır.

Hareketli sistemli kompresörlerin kullanım alanına baktığımızda, daha çok araçlarda kullanıldığı görülmektedir. İnşaat araçları başta olmak üzere, kamyonlar, çekiciler ve damperli taşıma araçlarında kaldırma gücünü oluşturmak için kullanılır. Otomobillerde kullanılan hidrolik direksiyonların da arkasında küçük kompresörlerin gücü yatmaktadır.

Pistonlu Kompresör; Atmosfer havasını sıkıştırmak için kullanılan kompresör türlerinden biridir. Piston yatağı içinde ileri ve geri hareket eden pistonun ölü noktalar arasında her hareket edişi hava üretimini sağlar. Piston hareketleri hava emişini mümkün kılarak hazne de hava sıkışmasının önünü açar. Düşük basınçlı havaya ihtiyaç duyulan noktalarda tek kademeli kompresörler, yüksek basınca ihtiyaç duyulan noktalarda ise çift kademeli kompresörler kullanılmalıdır. Kompresör üzerinde;

• Piston
• Elektrik motoru
• Kayış-Kasnak bölümü

Kullanılarak hareket ettirilmektedir. Bu hareket kompresör deposunda ihtiyaç duyulan sıkışmanın aktarılmasını mümkün kılar.

Vidalı kompresör nedir?

Vidalı Kompresör Basınçlı hava ile çalışan makine ve aletlerin ihtiyacı olan basınçlı havayı sağlar. Genelde 7-8 bar arası basınçla çalışır. Elektrikli tesislerde, sabit tip, elektrik motorlu vidalı kompresörler kullanılır. Motor gücü ihtiyaç duyulan hava miktarına bağlı olarak değişir. Yağsız tipleri olmakla birlikte, genel uygulamalar için, kilowatt başına hava debisi daha yüksek olan ve daha uzun vida çalışma ömrü olan yağ enjeksiyonlu vidalı kompresörler tercih edilir.

Pistonlu Kompresör nedir?

Pistonun alt noktaya olan hareketiyle atmosfer gazının emilmesi sonucunda kuru hava filtresi sayesinde temizlenir ve emme sübaplarından geçerek bir sonraki adıma başlar ve aynı şekilde üst noktaya olan hareketiyle basma sübapları sıkıştırılır. Elektrik motoru kayık-kasnak sistemi, kafa bloğu sayesinde teşvik edilir. Kafa bloğunun, pistonlarla silindirler arasında, krank ana ve yatak rulmanlarının yağlanması amaçlanır. Bunun akabinde özel olarak üretilen pistonlu kompresör yağları biyel kollarındaki yağlama çubukları sayesinde çarpmalı yağlama sistemiyle yağlanıp sonuçlandırılır.

Kompresörlerin Kullanım Alanları

Kompresörler endüstriyel boyutta hemen hemen her işletmede kullanılır. Küçük ya da büyük olması fark etmeksizin, Petrol rafinelerinden oto lastik değişimi yapan küçük işletmelere kadar her nokta da karşımıza çıkabilir.

Basınçlı havanın gücü kullanılarak sıkma-sökme işlemleri, Gaz sıkıştırma, mekanik dönüş hareketine ihtiyaç duyulan makinelerde pnömatik dönüş gücü, harmanlama, karıştırma, kaldırma, indirme, taşıma, kilitleme, soğutma, eğme, bükme gibi onlarca farklı hareketi basınçlı hava gücü ile yapabilmek mümkündür. Kompresörler değişik basınç dayanımları ile üretilebilir. 0-40 Bar hava sıkıştırma gücüne sahip kompresörler en çok talep edilen ürünlerdir.

Kompresör Servisi: Bakım ve Tamir

Kompresör bakımı periyodik olarak yapılır. Perdiyodik olarak kompresör bakımının yapılması, kompresörden alınacak verimi ve kullanım süresini arttırır. Kompresör bakımının hangi zamanlarda yapılacağı bilsine kompresörü alırken yanında verilen kitapçık üzerinden ulaşılabilir. Pistonlu kompresörde bakım ise yağın bozulup değişiminin gerekmesiyle yapılır.

Kompresör servisi hizmeti alırken, kompresörünüzün tamir mi bakım mı gerektirdiği iyi tespit edilmelidir. Kompresör tamiri yapılırken parça değişimleri yapılabilmektedir, bu nedenle kompresör servis bedeli artış göstermektedir. Piston, ana gövde, krank, segman, sibop, biyel kolu gibi parçaların değişimi gerekebilir. Kompresör tamiri ve bakımı için hizmet alırken uzman bir ekip tarafından yada kompresör üreticisi olmasına dikkat edilmelidir.